توبه در نظام حقوقی ایران

 توبه در قانون مجازات اسلامی به عنوان یکی از اسباب تخفیف مجازات نام برده شده است. توبه نشان‌دهنده آن است که مجرم از آنچه انجام داده، پشیمان است، بنابراین از طریق توبه، یکی از اهداف اعمال مجازات‌ها که اصلاح مجرم است، پیشاپیش محقق شده است؛ به همین دلیل مجازاتی که برای مجرم توبه‌کننده در نظر گرفته می‌شود، با تخفیف یا عفو همراه است.
در قانون مجازات اسلامی برای مجرمی که توبه کرده باشد مزایای مختلفی در نظر گرفته شده است. در برخی از مواد قانون مجازات اسلامی، توبه مجرم اسباب عفو او را فراهم می‌کند و در برخی دیگر او را از مجازات می‌رهاند. 
در ماده 114 قانون مجازات اسلامی آمده است که در جرایم موجب حد به استثنای قذف و محاربه، هرگاه قبل از اثبات جرم توبه، ندامت و اصلاح متهم برای قاضی محرز شود، حد از او ساقط می‌شود. همچنین در تبصره دوم این ماده آمده در زنا و لواط هرگاه جرم به عنف، اکراه یا با اغفال بزه‌دیده انجام گیرد، مرتکب در صورت توبه و سقوط مجازات به شرح مندرج در این ماده به حبس یا شلاق تعزیری درجه شش یا هر دو آنها محکوم می‌شود. این در حالی است که با توجه به نظریه شماره 1291/92/7 مورخ اول مهر ماه سال 92 اداره کل حقوقی قوه‌قضاییه، اثبات در دادگاه است نه دادسرا. بنابراین احراز توبه مرتکب جرم با قاضی محکمه است و بازپرس در آن مداخله ندارد. با اینکه گفته شد که توبه در جرایم مستوجب حد، چنانچه قبل از اثبات جرم باشد، موجب اسقاط مجازات خواهد شد اما در مورد حد جرم قذف به دلیل حق‌الناس بودن، توبه نمی‌تواند تاثیری در اسقاط مجازات حدی داشته باشد. باید این موضوع را مورد توجه قرار داد که توبه نباید صرفا لسانی باشد بلکه باید تحولی درونی باشد تا پذیرفته شود. قانونگذار نیز همین امر را خواستار است و همان‌طور که مشاهده می‌شود، قانون نیز به صورتی است که فرد باید متوجه اشتباه خود شده و اعتراف کرده باشد. 

مشاور حقوقی شما ، الهام آریان کیان